Michael Parenti: "Tegen wie moeten we ons eigenlijk beschermen?"

Michael Parenti is een van de belangrijkste progressieve denkers van de VS. Hij wordt omschreven als leesbaarder dan Noam Chomsky en ernstiger dan Michael Moore. Zijn nieuwste boek heet Democratie voor de elite.

Zaterdagmorgen, de dag voor hij zijn boek gaat voorstellen op Het Andere Boek, ontmoet ik Michael Parenti in de lobby van zijn hotel. “Kom we gaan de straat op”, zegt hij meteen. Hij heeft duidelijk geen zin om het mooie herfstzonnetje aan zich te laten voorbijgaan. Even later zitten we met een kop koffie en een warme chocolademelk op een terrasje bij de Vogelmarkt, in hartje Antwerpen.

In uw boek schrijf je al op de eerste bladzijden, tot tweemaal toe zelfs, dat uw boek niét anti-Amerikaans is. Waarom zo nadrukkelijk?
Michael Parenti. Omdat het de meest gebruikte dooddoener is waarmee iemand die de Amerikaanse maatschappij bekritiseert, wordt aangevallen. “Je bent anti-Amerikaans, je haat je eigen land.” Het is een opportunistisch en vals argument, maar het wordt vaak met succes gebruikt. Je kunt het vergelijken met het Israëlische argument dat je antisemitisch bent, zodra je kritiek uit op de koloniale politiek van Israël.

Uw boek is in feite een aanklacht tegen alles wat verkeerd loopt?
Michael Parenti. Het gaat er niet enkel over om te beschrijven hoe verschrikkelijk sommige dingen zijn in de VS. Het gaat niet over hoe gemeen, hoe stom, hoe onwetend onze politieke leiders zijn. Ik probeer te onderzoeken waarom dit zo verschrikkelijk is. Onze politieke leiders zijn niet stom en onwetend, ze weten precies wat ze doen! Ze verdedigen bepaalde belangen op een consequente manier, en daar zijn redenen voor. Die redenen probeer ik uit te leggen.

U schrijft dat de Amerikaanse grondwet de vrijheid verdedigt tegen de democratie.
Michael Parenti. Staat dat zo in mijn boek? Dan toch alleen in de Nederlandse vertaling… wacht tot ik de vertaler tegenkom (lacht).

Hier staat het, pagina 71, u schrijft: “Voor de ontwerpers van de grondwet betekent vrijheid iets anders dan democratie.” Botst de idee van vrijheid dan met het begrip “democratie”?
Michael Parenti. Toen de Verenigde Staten werden opgericht moest de grondwet de vrijheid van de heersende klasse verdedigen. Vrijheid betekende vrijheid om te investeren, handel te drijven en rijkdom te vergaren, zonder daarbij gehinderd te worden door het gewone volk. De vrijheid om slaven te kopen en te verkopen, om grootgrondbezit te vrijwaren, bijvoorbeeld. Het afschaffen van de slavernij werd gezien als een vorm van diefstal. Hoewel er veel is veranderd, blijft die basisvisie over de vrijheid van de machtigen tegen de belangen van de gewone man in wel degelijk overeind.

Tegelijkertijd verkondigen de VS dat ze de grootste democratie van de wereld zijn.
Michael Parenti. Ja, dat verhaal blijft doorgaan. Tot mijn grote woede en spijt stel ik vast dat de presidentskandidaten McCain en Obama vandaag allebei blijven spreken over de Verenigde Staten als wereldleider, als die unieke Staat in de geschiedenis met een speciale missie. Terwijl steeds meer mensen in de VS niet inzien waarom ons land per se de leider van de wereld zou moeten zijn, waarom ons land als enige overal ter wereld vele honderden militaire bases zou moeten hebben, waarom we per se oorlogsvloten moeten hebben in elke oceaan, waarom we raketten moeten hebben die elke stad ter wereld plat kunnen leggen,… Tegen wie moeten we ons eigenlijk beschermen?

De Europese grondwet, die werd omgezet in het Verdrag van Lissabon, vertoont opvallende gelijkenissen met de Amerikaanse grondwet.
Michael Parenti. In mijn boek heb ik het alleen over de VS, ik spreek niet over de Europese Unie. Maar de vergelijking klopt ergens wel, het gaat hier in Europa dezelfde richting uit. Het doel van de heersende elites is om de positieve aspecten van de sociaaldemocratie af te breken. En de manier waarop het in Europa gebeurt, is duivels slim. In plaats van het gevecht land per land te voeren, wordt er een Europese Unie geïnstalleerd waar niemand nog aan kan, en van daaruit wordt de liberalisering gedicteerd.

U woont in San Francisco. Wat vinden de mensen daar van het plan-Paulson om 700 miljard dollar staatssteun in de financiële sector te pompen?
Michael Parenti. De mensen zijn daar heel erg tegen! Dat weerspiegelde zich in het Congres, waar dat plan eerste geen meerderheid haalde. Dan begonnen Bush en zijn medestanders de afgevaardigden onder druk te zetten: “Weet je, die nieuwe luchthaven die we plannen in je kiesdistrict, de plannen liggen klaar, maar we zijn nog niet zeker of de bouw nu wel zal doorgaan.” Dan begrijpt die afgevaardigde dat hij in de volgende ronde best wél voor stemt, om die luchthaven toch maar te laten bouwen. Het werd uiteindelijk goedgekeurd met 233 stemmen tegen 177. Dus ze hebben hun werk goed gedaan.
Er werden trouwens ook een aantal belastingvrijstellingen in het plan opgenomen om nog een paar conservatieven over de streep te trekken. Die zijn tegen elke vorm van staatsinmenging, maar als er belastingverminderingen mee gepaard gaan, no problem!

Geloven de mensen niet dat het nog slechter zou gaan als het hele systeem in elkaar zou storten?
Michael Parenti. Ze stellen zich gewoon de vraag waarom de belastingbetaler hiervoor moet opdraaien. Waarom moeten wij betalen voor hun pokerspel? Waarom vragen ze het geld niet terug aan degenen die zich met dat systeem hebben verrijkt? Bush zei trouwens – zodra hij die 700 miljard dollar binnenhad – dat die geldinjectie het probleem waarschijnlijk niet zou oplossen. Er is meer dan geld genoeg in het systeem, maar degenen die geld hebben, willen het niet als krediet beschikbaar stellen omdat ze bang zijn om het kwijt te spelen. Dus moet de belastingbetaler inspringen. Kom, zeg! Het is één grote bende onverantwoordelijke zwendelaars en dieven!

Tot voor kort was staatsinmenging in de economie nochtans taboe. Nu moet de staat plots wel ingrijpen.
Michael Parenti. Ja, het is interessant om te zien hoe degenen die steeds herhalen dat de regering niets kan oplossen, dat die best alles over laat aan de privé, dat een regering de problemen alleen maar groter maakt, nu hun kar draaien. Nu zij in de problemen zitten, mag gelijk wat gebeuren om hun vel te redden.
Waarom trouwens 700 miljard, en geen 600 of 800 miljard? Geen kat die het weet. Het is belachelijk. Wat we vandaag zien, is wat we al gedurende de hele geschiedenis van het kapitalisme zien. De regering geeft subsidies en belastingvermindering, maar dan alleen voor de elites. Het is verdorie zo duidelijk en zo frustrerend, dat het zelfs moeilijk is om erover te praten zonder je kwaad te maken.

Hoe is het eigenlijk zover kunnen komen?
Michael Parenti. Vijftig jaar geleden was ons land de leidende industriële producent. Vandaag is dat niet meer zo, het meeste geld bevindt zich in die speculatieve papiermolen. Geld brengt nog meer geld op, zonder dat er productie tegenover staat. Tot iemand de vraag stelt: “Maar, is dit niet gewoon papier zonder meer?” Dan is het vertrouwen zoek en barst de zeepbel. Dit probleem is dus niet opgelost met 700 miljard dollar, het is een diep structureel probleem.

In welke mate wordt de reële economie ook getroffen?
Michael Parenti. Ons land heeft de lonen altijd laag gehouden terwijl de productiviteit bleef stijgen. Bovendien werden bedrijven naar het buitenland verplaatst, waar de lonen nog lager lagen. Er komen alsmaar meer producten op de markt, maar de koopkracht blijft achter. Geen probleem, wij bieden kredieten aan, zodat de mensen blijven kopen. Maar nu die zeepbel barst, raakt ook de reële economie in crisis.

Hier wijst men vaak de overmatige consumptiedrang van de Amerikanen als oorzaak aan. Elke Amerikaan wil twee auto’s en drie tv’s en steekt zich daarvoor in de schulden. Klopt dat?
Michael Parenti. Dat is weer een typisch voorbeeld waarbij het slachtoffer de schuld krijgt. Er zijn enorm veel mensen met schulden, dat klopt. Maar dat komt vooral doordat ze hun job verloren of ziek vielen. Er zijn tientallen miljoenen mensen zonder ziekteverzekering, maar ook wie wel verzekerd is, heeft soms veel problemen om zijn privéverzekering de rekeningen te doen betalen.
Iemand met kanker moet dringend behandeld worden. De verzekering houdt ze aan het lijntje, maar de behandeling kan niet wachten. Dus betalen ze de behandeling dan maar met het geld dat ze met hun kredietkaart kunnen opnemen. Ze gaan een lening aan en moeten daarop 15 % interest betalen, soms zelfs meer. Zo glijden de mensen in een “gevangenis zonder muren”. Om hun schuld af te betalen, wordt het loon voor vele jaren grotendeels in beslag genomen, en zo belanden velen in de armoede.

De Verenigde Staten staan bekend om hun grote overheidsschuld.
Michael Parenti. Ja, de laatste drie grote schuldenmakers waren Ronald Reagan, George Bush Sr. en George Bush Jr. Toen Reagan aan de macht kwam, was de staatsschuld 800 miljard dollar. Acht jaar later was dat al 2.500 miljard. Vader Bush liet dat bedrag aangroeien tot 5.000 miljard. Clinton slaagde erin de schuld min of meer onder controle te houden, maar tijdens de acht jaar Bush junior ging de schuld van 5.000 miljard naar 10.000 miljard dollar, en nu komt er in één klap nog eens 700 miljard bij!

De financiële crisis wordt ongetwijfeld een belangrijk verkiezingsthema. Naar wie gaat uw voorkeur uit: Obama of McCain?
Michael Parenti. Ik steun geen van beide. Ik denk dat ik voor een van de onafhankelijke kandidaten ga stemmen: Cynthia McKinney of misschien Ralph Nader (McKinney is kandidaat voor de Green Party, Nader was in 1996 en 2000 kandidaat voor de Green Party, maar komt nu op als onafhankelijke, nvdr). Het zijn kandidaten in de marge, maar met een veel beter programma. Ik kan mezelf er echt niet toe brengen om voor Obama te stemmen.

Zou er dan geen verschil zijn tussen Obama en McCain als president?
Michael Parenti. Toch wel. Een aantal aspecten van Obama’s beleid zullen progressief zijn. Hopelijk zal hij het minimumloon optrekken en misschien zal hij zelfs enkele sociale programma’s verder uitbouwen.Maar eerlijk gezegd zie ik niet in hoe hij verkozen zal geraken. Ik doe niet graag voorspellingen, want dat is altijd riskant, maar vier maanden geleden dacht ik al: “Hoe zal Obama ooit kunnen winnen?”

Hoe bedoelt u?
Michael Parenti. Hij moet het niet alleen opnemen tegen McCain, maar ook tegen Diebold Election Systems, het bedrijf dat het elektronische verkiezingssysteem organiseert. Ik ben er vrij sterk van overtuigd dat Obama zal worden bestolen, zoals ook de laatste twee verkiezingen gemanipuleerd zijn. De vorige keer waren de exitpolls zeer duidelijk in het voordeel van Kerry. En hoewel exitpolls in het verleden altijd een zeer accurate voorspelling zijn gebleken, verschilden ze vier jaar geleden plots radicaal van de uiteindelijke uitslag die Bush gewonnen gaf. Ik denk dat eenzelfde scenario opnieuw mogelijk is.

"Inspirerend Latijns-Amerika"
Michael Parenti. Wat in Latijns-Amerika gebeurt, is prachtig. Die massale democratische bewegingen bereiken toch wel een en ander. Het is een terugkeer naar de klassieke modellen, waar Marx het al over had: massale volksbewegingen die het systeem willen omkeren, een klassengevecht pur sang.In Bolivia bijvoorbeeld begon de indiaanse bevolking zich stap voor stap te organiseren en wierp de ene regering na de andere omver, omdat die geen rekening wilden houden met hun noden en hun rechten. En vandaag heb je dan die scherpe tegenstelling, die chantage van de elites, die zich weren als een duivel in een wijwatervat, maar de gewone mensen plooien niet; Zéér inspirerend wat daar allemaal gebeurt!Spijtig genoeg is de invloed daarvan op de bevolking in de Verenigde Staten niet zo groot. De meeste mensen in de VS zijn alleen geïnteresseerd in het lokale en het binnenlandse, internationale politiek houdt hen niet bezig.

----

Parenti : Democratie is onverzoenbaar met het moderne kapitalisme

Michael Parenti was op 5 oktober te gast op Het Andere Boek en stelde daar zijn nieuwste boek Democratie voor de elite voor.

Parenti stelt hierin nog eens haarscherp dat democratie in wezen onverzoenbaar is met het moderne kapitalisme. Economische macht is zo sterk verweven met politieke macht dat het beleid enkel nog de belangen van de economie verdedigt, waardoor de gewone man de facto buitenspel wordt gezet. In de Verenigde Staten is het boek ondertussen al aan zijn achtste druk toe. Het wordt er in scholen en universiteiten gebruikt als cursusmateriaal. “Uiteraard staat niet iedereen open voor mijn analyse”, zegt Parenti hierover, “Ook zij die mijn analyse afwijzen, herkennen de realiteit die ik beschrijf: hoe de wet de rijken bevoordeelt, hoe politiebrutaliteit vaak een racistische inslag heeft, hoe zwarten voor gelijkaardige feiten langere gevangenisstraffen krijgen,…”

“Eén lezer nam na het lezen van mijn boek ontslag en ging T-shirts verkopen”
Dat het boek de studenten niet onberoerd laat, blijkt uit het feit dat Parenti nog dagelijks brieven en e-mails krijgt van mensen die hem vertellen dat Democratie voor de elite het belangrijkste boek is dat ze ooit hebben gelezen. Eén lezer schreef zelfs dat hij zijn job bij een multinational had opgegeven na het lezen van het boek. “Nu heeft hij een winkeltje waar hij T-shirts verkoopt met de afbeelding van Che Guevara en allerhande politieke slogans. Je ziet dus, mijn boeken lezen kan ernstige gevolgen hebben”, lacht Parenti.