Spanning rond Noord-Koreaanse kernproef

Op 9 oktober hield Noord-Korea een ondergrondse kernproef, die tot wereldwijde bezorgdheid leidde. Maar ook de VS hebben boter op het hoofd.

Orlando Fundora, voorzitter van de Wereldvredesraad1, verklaarde op 19 oktober: "Vredelievende mensen over de hele wereld beschouwen de recente Noord-Koreaanse proef met een klein kernwapen als een ongewenste gebeurtenis, omdat het niet verder toenemen van het aantal kernwapenproducerende landen een onderdeel is van een zeer belangrijke doelstelling van de mensheid op dit terrein: de volledige verdwijning van alle kernwapens op deze planeet. Maar deze gebeurtenis is slechts een kleine bedreiging voor de vrede en de veiligheid van de regio als we die vergelijken met de houding van Washington tegenover Noord-Korea gedurende de laatste 50 jaar."2
Vandaag is Noord-Korea omsingeld door een Amerikaanse oorlogsvloot met vliegdekschepen en raketlanceerders. Er staat een heel arsenaal aan nucleair wapentuig opgesteld (vermoedelijk met een duizendtal kernkoppen), en in Zuid-Korea zijn minstens 30.000 Amerikaanse soldaten gelegerd. De VS organiseren geregeld militaire oefeningen op het Koreaanse schiereiland, waarbij ze een invasie simuleren. De laatste jaren worden die oefeningen vervolledigd met een simulatie van een nucleaire aanval op Noord-Korea.
Na de verwoestende oorlog van 1950-1953, waarbij 3 miljoen doden vielen, tekenden de VS nooit een vredesakkoord met Noord-Korea, enkel een staakt-het-vuren. Onder president Clinton was er een akkoord onderhandeld tussen de VS en Noord-Korea, maar de VS hielden de uitvoering ervan tegen. In 2001 veegde de pas verkozen president Bush die overeenkomst van tafel. Noord-Korea werd gebrandmerkt als een schurkenstaat en de Amerikaanse agressiviteit nam drastisch toe.

VS-strategie voorziet gebruik van kernwapens tegen Noord-Korea
Washington heeft niet alleen altijd geweigerd zich te engageren om Noord-Korea niet aan te vallen. Het heeft zich onder Bush het recht voorbehouden 'preventieve aanvallen' op te zetten. In zijn nieuwe nucleaire politiek, uitgewerkt in de Nuclear Posture Review van 2002, is de optie om kernwapens te gebruiken tegen Noord-Korea expliciet vermeld.
Het is in antwoord hierop dat Noord-Korea zich in januari 2003 heeft teruggetrokken uit het Non-Proliferatieverdrag, en dat het zijn nucleair programma versneld heeft uitgebouwd. Ook in de onderhandelingen na 2003 hebben de Verenigde Staten zich nooit willen engageren om Noord-Korea niet aan te vallen.
Noord-Korea stelt daarom dat het kernwapens nodig heeft en een ondergrondse kernproef moest doen "als afschrikking voor oorlog, voor zijn zelfverdediging". Het land was "verplicht om duidelijk aan te tonen dat het kernwapens bezit, om zijn soevereiniteit en bestaansrecht te beschermen". Niet helemaal onbegrijpelijk, als je weet dat zelfs Madeleine Albright, voormalig Staatssecretaris (Buitenlandminister) van de VS zegt: "De boodschap van Irak is dat als je geen kernwapens bezit, je land wordt binnengevallen, en als je kernwapens hebt, je land niét wordt binnengevallen."3 Maar Noord-Korea blijft herhalen dat het radicaal voorstander blijft van een kernwapenvrij Koreaans schiereiland. Het verbindt zich ertoe alle kernwapens te ontmantelen en het bestaande programma op te geven als ook de Verenigde Staten hun nucleair arsenaal verwijderen.
De Beweging van Niet-Gebonden Landen, die 114 landen samenbrengt en waarvan Cuba sinds kort voorzitter is, ziet in deze crisis een extra argument om met nadruk te ijveren voor een kernwapenvrij Koreaans schiereiland én voor wereldwijde nucleaire ontwapening. Waarbij de verantwoordelijkheid ligt bij de grote kernmachten, die nalaten hun engagementen van algemene nucleaire ontwapening na te komen.4
Bedreigingen, agressie en sancties tegen Noord-Korea zullen niet helpen om deze crisis op te lossen. De enige constructieve manier om dat te doen, zijn onderhandelingen tussen alle betrokkenen.

1 De Wereldvredesraad is een internationale organisatie die al 56 jaar opkomt voor vrede en sociale rechtvaardigheid. Zijn eerste voorzitter was de Nobelprijswinnaar en fysicus Joliot Curie. De eerste campagne van de raad was een wereldwijde petitie voor de afschaffing van atoomwapens. Begin jaren '50 werd die ondertekend door een vijfde van de wereldbevolking! Meer info: www.wpc-in.org. ·
2 Verklaring van de Noord-Koreaanse ambassade in Rome, 12 oktober. ·
3 Financial Times, 10 oktober. ·
4 Granma International, 15 oktober.

Naar een onderhandelde oplossing?
Op 15 oktober kondigde de VN-Veiligheidsraad unaniem sancties af tegen Noord-Korea. Onder druk van China voorzien die niet in militaire actie. Er is wel een verbod op de verkoop en export van zware wapens en materiaal dat bruikbaar is voor nucleaire doeleinden en voor raketten, de bevriezing van rekeningen, en de inspectie van cargo's naar en van Noord-Korea. Maar zowel China als Zuid-Korea hebben al laten weten dat laatste niet strikt te zullen toepassen.
Daags na de veroordeling van Korea's kernproef door de VN-Veiligheidsraad riep Kofi Annan de Verenigde Staten en Noord-Korea op tot rechtstreeks overleg. Pjongjang vraagt niet liever, maar Washington weigert Beijing deed een oproep in dezelfde zin, en stuurde een hoge gezant van president Hu Jintao naar Pjongjang om aan te dringen op de snelle hervatting van het zeslandenoverleg tussen beide Korea's, China, Rusland, Japan en de Verenigde Staten. Noord-Korea verliet deze onderhandelingen eind vorig jaar, toen de Verenigde Staten, tegen de afspraken in, Noord-Korea nieuwe financiële sancties oplegden.

Meeste Zuid-Koreanen wijzen beschuldigend naar Bush
In een telefonische peiling op 11 en 12 oktober werd aan 500 Zuid-Koreanen gevraagd wie de grootste verantwoordelijkheid draagt voor de kernproef. 43% wijst naar de Verenigde Staten, 37,3% noemt Noord-Korea, terwijl 13,9% Zuid-Korea verantwoordelijk houdt. China en Japan worden door respectievelijk 2,4% en 1% van de ondervraagden verantwoordelijk geacht.
Ex-president van Zuid-Korea Kim Dae-jung verklaarde op 9 oktober dat de kernproef van het Noorden het failliet bewees van de agressieve opstelling van de VS, niet van de openheid die Zuid-Korea aan de dag legt. Kim Dae-jung werd als president verkozen in 1997 en zorgde met zijn 'sunshine policy'' voor een doorbraak in de relaties tussen beide landen. In 2000 kreeg hij hiervoor de Nobelprijs voor de Vrede.

"Buiten ging het folteren verder" - Gesprek met Joshua Casteel, ondervrager in Abu Graib

Enkele dagen geleden keurde de Amerikaanse Senaat een wetsvoorstel goed dat een aantal folterpraktijken legaliseert: het ontzeggen van slaap, de verplichte stand in stresserende posities, het blootstellen aan hitte, water en koude Maar het VS-leger past die marteltechnieken al lang toe, zegt Irak-veteraan Joshua Casteel. Ik ontmoette hem op 11 september in Stockholm tijdens een anti-oorlogsmeeting, waar ik een uiteenzetting gaf over de Navo. Voor zijn uiteenzetting heeft hij zijn militair plunje aangetrokken. "Ik was ondervrager in Abu Graib", steekt hij van wal...

Naam: Joshua Casteel
Leeftijd: 26 jaar
Woonplaats: Iowa, Verenigde Staten
Burgerlijke staat: Ongehuwd
Beroep: Geeft les in retoriek aan universiteit van Iowa. Volgt tegelijk een postgraduaat linguïstiek en lessen theologie.
Militaire carrière: Na 8 maand te hebben gediend in Irak, vroeg hij het statuut aan van gewetensbezwaarde. Vandaag is hij woordvoerder van "Iraq Veterans Against the War".
Webstek: www.ivaw.org

Ondervrager in Abu Graib!!?
Joshua Casteel. Dat klopt. De acht maanden dat ik in Irak verbleef, heb ik gewerkt als ondervrager in de fameuze Abu Graib gevangenis. Vóór ik naar Irak werd gestuurd, heb ik in opdracht van het leger twee jaar Arabisch gestudeerd. Ik kreeg ook training in ondervragingstechnieken.
Ik kwam in Bagdad aan in de periode nadat het fameuze schandaal over de mishandeling van de gevangenen was uitgebarsten en die schandelijke foto's in de wereldpers waren gekomen.
Mijn opdracht was dus om mee het "nieuwe gezicht van Abu Graib" uit te bouwen, waarbij de mensenrechten volledig gerespecteerd zouden worden. Ik kan ook getuigen dat dit binnen de gevangenis vanaf dan redelijk in orde was. Maar mijn collega's zaten vaak in mobiele teams, die op verplaatsing mensen gingen ondervragen Zij vertelden me vaak hoe het folteren daar gewoon verder doorging.
Verhalen en voorbeelden waren er bij de vleet. Een gevangene die met koud water nat werd gemaakt en dan tegenover een airconditioning apparaat werd gezet. Gevolg was uiteraard een complete onderkoeling van zijn lichaam, tot op het randje van de dood. Anderen hadden het over het slaan met de platte zijde van een hamer, nog anderen hebben benen zien verbrijzelen...

Wat zijn uw persoonlijke ervaringen met de mensen die je moest verhoren?
Joshua Casteel. Zelf deed ik 130 ondervragingen. We noemden dat "combat interrogations", het verhoren van mensen die verdacht werden van weerstandsactiviteiten of terrorisme. Maar eerlijk gezegd moet ik toegeven dat het aantal mensen die écht betrokken was bij een of andere actie op één hand te tellen waren. Ik heb vooral gewone huisvaders ondervraagd, en taxichauffeurs die toevallig op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren, of arbeiders Zij vlogen dan voor zes maand de gevangenis in, nog vóór ik hen een eerste keer kon ondervragen.
Wat er verder met hen gebeurde, weet ik niet. Er wordt gewerkt met een complete compartimentering: ik moest hen uitgebreid verhoren, mijn tijd nemen. Daarna schreef ik een volledig rapport. Dat gaf ik door aan mijn overste en daarmee was voor mij de kous af. Verder heb ik nooit geweten wat er met die mensen gebeurde.
Wat ik wel heb ervaren is dat Abu Graib de grootste 'terroristenschool' geworden was van Irak. Want vele onschuldigen zitten er maandenlang samen met enkelen die wél in het verzet actief zijn of lid zijn van een radicale islamitische groepering. De 'gewone mensen' begrepen helemaal niet waarom ze waren opgepakt, en waren uiteraard zeer gefrustreerd over het feit dat ze zo langdurig werden vastgehouden zonder reden. Die aanhoudende frustratie, versterkt door het maandenlange contact met die enkelen die wél tegen de bezetting actief waren, zorgde ervoor dat heel wat van die mensen bij hun vrijlating radicaal tegen de bezetting waren.

Hoe bent u in het leger terecht gekomen?
Joshua Casteel. Ik kom uit een militaire familie. Mijn grootvader vocht in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog, en daarna ook nog in Korea en Vietnam. Mijn vader was ook kapitein in het leger, maar heeft het geluk gehad niet naar de oorlog te zijn gestuurd. De oorlog in Vietnam en Cambodja was net voorbij toen hij in dienst ging.
Ikzelf ging vanaf mijn 17 jaar in het leger. Eerst 8 jaar als reservist en student. Daarna heb ik 3,5 jaar actieve dienst gedaan in Fort Benning in Georgia, voor ik weer besloot verder te studeren. Na 11 september 2001 vond ik dat ik iets moest doen om mijn land te beschermen. En aangezien ik militair was, ging ik opnieuw in actieve dienst. Na twee jaar voorbereiding ben ik uiteindelijk naar Irak vertrokken. Daar was ik 8 maanden.

Vandaag is er geen dienstplicht meer. Hoe kan de Bush-regering voldoende jongeren overtuigen om naar de oorlog te gaan?
Joshua Casteel. De propaganda stelt nu dat alle soldaten vrijwilligers zijn... Vrijwilligers? Dat is absurd! Nu is er een economische dienstplicht. Er wordt vooral onder de arme bevolking gerekruteerd. Jongeren gaan in het leger omdat ze alleen op die manier een toekomst denken te kunnen opbouwen.
Ik deed een kleine rondvraag terwijl ik in Irak was. Ik vroeg andere soldaten of ze in het leger zouden gegaan zijn als dat niet verbonden was geweest met onderwijsvoordelen. Anders gezegd: als het soldaat worden niet de enige mogelijkheid was geweest om verder te studeren. Meer dan 90% van hen zei dat "funding for school" de enige of belangrijkste reden was geweest. President Bush heeft nu een 'onderwijsplan' onder de titel 'no child left behind'. Maar elke school die fondsen ontvangt is verplicht om de ronselaars van het leger alle informatie te geven over haar studenten: gezinsinkomen, ras, huwelijkssituatie van de ouders, enz... Op die manier weet het leger precies wie ze moeten aanspreken met hun 'studievoordelen'... Die rekruteringsactiviteiten krijgen enorm grote budgetten.

Was het uiteindelijk gemakkelijk om het statuut van gewetensbezwaarde te verkrijgen?
Joshua Casteel. Na mijn ervaring in Irak, ben ik gewetensbezwaarde geworden op religieuze gronden. Mijn geloof was voor mij heel belangrijk om mij tegen de oorlog uit te spreken en in het verzet te gaan. In de VS staat Christen zijn vaak gelijk met rechts en met steun aan Bush. Maar vandaag groeit een beweging van linkse christenen. We proberen ook internationaal allianties te zoeken tegen de oorlog. Alles wat tegen het enge nationalisme ingaat, kan ons vooruit helpen.
Het leger nam meerdere maanden voor het onderzoek. Uiteindelijk heb ik mijn statuut gekregen. Maar het is eerder een uitzondering... Ik ben één van de slechts 300 erkende gewetensbezwaarden op de méér dan 10.000 die vandaag hun legerdienst ontlopen. "Afwezig zonder toelating" heet dat dan. Velen zitten in Canada of ook in Europa. Maar heel wat van hen blijven in de Verenigde Staten zelf, en leven hier een 'illegaal' bestaan. Uiteraard maakt onze organisatie geen onderscheid tussen al die jonge mannen en vrouwen.

Op welke manier voert Iraq Veterans Against War actie?
Joshua Casteel. We hebben de bedoeling om samen met andere vredesorganisaties de protestbeweging tegen de oorlog in Irak te versterken in ons land. Maar als veteranen denken we dat we een eigen inbreng kunnen hebben. Wij hebben onze concrete zeer persoonlijke ervaring die we op tafel leggen. Daarmee ondersteunen we de analyses van de vredesbeweging.
In de Verenigde Staten zien de mensen het leger als een eervol en nobel beroep. Onmogelijk dat die iets fout kunnen doen. Wij proberen met ervaringen van binnenuit de mensen toch te doen twijfelen aan hun overtuiging.
Met zeer zichtbare acties willen we de aandacht trekken van de media op punten die verborgen moeten blijven. Zo mogen de media van president Bush geen lijkkisten tonen van de soldaten die in Irak sneuvelden. In oktober zullen we vanaf de belangrijkste basis van de luchtmacht op de Oostkust een mars organiseren tot in Washington. Van gemeentehuis tot gemeentehuis zullen we een lange rij lijkkisten dragen, om ze uiteindelijk voor het Witte Huis neer te zetten. Hiermee willen we aanklagen dat de regering niet toelaat dat ons land en onze families rouwen om hun doden.
Bedoeling is om de mensen te helpen hun moed bijeen te rapen en te reageren, om niet meer bij de pakken te blijven zitten.

Hebben jullie de indruk iets te bereiken?
Joshua Casteel. Binnen de Verenigde Staten moeten we als anti-oorlogsbeweging vooral focussen op de eigen zonen en dochters. Over de doden en gewonden, over de psychische schade die zo'n oorlog aanricht bij onze jeugd. Van daaruit kunnen we het dan ook over Irak en de Irakezen hebben. Het lijden van de Irakezen slaat spijtig genoeg niet voldoende aan Al gaat het in Irak over honderdduizenden dodelijke slachtoffers. Er is de mythe van WO II dat de Verenigde Staten de planeet redden. Dus als de VS nu ergens heen gaan, is het om de wereld te redden. Dat geloven heel veel Amerikanen.

Wat hebt u ervaren over de situatie in Irak zelf?
Joshua Casteel. Ik heb vastgesteld dat er een grote tegenstelling is tussen de verhalen in de Amerikaanse pers en de realiteit in Irak. Dat zogenaamde religieuze geweld tussen verschillende groepen van moslims De sjiieten en soennieten. Die leven al meer dan 1000 jaar samen met verschillende soorten christenen en met joden. Nooit was er burgeroorlog. Maar sinds de VS in Irak de plak zwaaien, zien we hoe ze de tegenstellingen mee aanwakkeren tussen die religieuze groepen. Alleen al de nieuwe grondwet: er kwam een quotasysteem voor de verschillende religies, en die worden door de bezettingsmacht tegen elkaar uitgespeeld.
Ik denk dat je die situatie best kan vergelijken met wat de Britten in Ierland hebben klaargespeeld. Stap voor stap hebben ze in de voorbije eeuwen de haat georganiseerd tussen protestanten en katholieken met privileges en provocaties. Deze 'verdeel en heers' politiek heeft er uiteindelijk toe geleid dat de Britse aanwezigheid in Noord-Ierland 'onvermijdelijk' werd "om de vechtende partijen te scheiden" en "de vrede te bewaren". In Irak is nu iets gelijkaardigs aan de gang.
In de Verenigde Staten wordt er in de pers veel aandacht besteed aan dit interne geweld tussen Irakezen. Dat zorgt voor een emotionele verlamming bij de mensen die tegen de oorlog zijn. Ze weten niet meer hoe ze tegenover Irak moeten staan, hoe ze nog tegen die bezetting kunnen ageren. Als de VS weggaan, zal de burgeroorlog dan niet massaal worden? Is het dan toch niet beter dat 'we' daar 'nog even' blijven? Precies hetzelfde verhaal zoals de Britten in Noord-Ierland, het is een textbook-case van kolonialisme: zichzelf zogezegd onmisbaar maken.

U bent nu in Europa Is het voor u van belang om ook hier uw stem te laten horen?
Joshua Casteel. We mogen onze activiteiten niet beperken tot de Verenigde Staten. Neem nu Ierland. De Ierse regering verklaart zich technisch neutraal. Maar de luchthaven van Shannon speelt een sleutelrol voor de transporten van de Amerikaanse troepen en het militair materiaal. Vliegtuigen, onderdelen voor de helikopters, voeding, enz... Zowat alles wat via de lucht uit de VS komt passeert langs daar. De meeste Ieren zijn radicaal tegen te oorlog, maar er is weinig verzet tegen deze doorvoer van oorlogstuig. En de Ierse regering zegt dat het land heel wat Amerikaanse investeringen dreigt te verliezen als ze zich verzetten. Een gelijkaardig geluid hoor je in andere landen van Europa en in Canada. Maar wij kunnen onze strijd in de VS maar goed aanpakken, als ook jullie - de vredesbeweging in Europa - luid protesteren tegen de medeplichtigheid van jullie regeringen. De oorlog in Vietnam kwam mee tot zijn einde doordat de VS zich steeds meer geïsoleerd zagen bij hun bondgenoten. Ik ben ervan overtuigd dat als één of enkele landen zo'n moedige houding aannemen, vele anderen zullen volgen. Dat zou ons sterk vooruit helpen. Zolang de VS - al is het stilzwijgend - steun krijgen, kunnen ze doorgaan.

Irak Veteranen tegen de Oorlog (Iraq Veterans Against War ­ IVAW)
"IVAW is een nationale groep van oorlogsveteranen en van mannen en vrouwen in actieve dienst van de 'Globale oorlog tegen de terreur' die ijveren om hun broers en zusters naar huis te brengen". Zo vat de website www.IVAW.org de missie van de organisatie samen.
De beweging startte in juli 2004, met 5 jonge veteranen. Op de jaarlijkse bijeenkomst van 'Veteranen voor de Vrede' in Boston besloten ze de nieuwe organisatie vorm te geven om een stem te geven aan de actieve militairen en veteranen die tegen de oorlog zijn, maar die allerhande druk ervaren om hen het zwijgen op te leggen.
Van bij de aanvang heeft de organisatie drie eisen naar voor geschoven:
- De onmiddellijke terugtrekking van alle bezettingstroepen uit Irak
- Herstelbetalingen voor de plundering en vernieling van Irak, zodat de gewone Irakezen hun eigen leven en toekomst weer kunnen bepalen, en
- Volledige sociale en geneeskundige ondersteuning (inclusief mentale gezondheidszorg) en andere steunmaatregelen voor alle terugkerende soldaten
Vandaag heeft de organisatie zo'n 300 actieve leden over het hele land én in Canada. Er zijn ook leden op heel wat overzeese militaire basissen, Irak incluis.
IVAW heeft banden met andere veteranenorganisaties zoals 'Veteranen voor Vrede' en 'Vietnam Veteranen tegen de oorlog'. IVAW wil de bevolking informeren over de reële toestand in Irak door in de media en op vergaderingen te spreken over hun ervaringen. Leden trekken ook naar de scholen om de realiteit van de militaire dienstplicht duidelijk te stellen. IVAW ondersteunt al wie zich tegen de oorlog verzet, inclusief gewetensbezwaarden of zij die vervolgd worden wegens dienstweigering.