Protest tegen cartoons is vooral politiek getint

De Deense cartoons over de profeet Mohammed blijven scherpe reacties uitlokken in de moslimwereld. "Is die ophef niet overdreven?", vragen velen zich af.

Pol De Vos en Mohammed Hassan

Tienduizenden betogers in Palestina, zelfs honderdduizenden in Teheran, massale protesten van Marokko tot Indonesië en Europa. Uit Saudi-Arabië, Koeweit en andere Golfstaten komen berichten dat Deense producten onder druk van de bevolking uit de rekken van de supermarkten worden gehaald. Er gaan stemmen op om de diplomatieke banden te verbreken.
Religieuze gevoelens zijn alomtegenwoordig in de Arabische maatschappij. Of er nu een scheiding tussen kerk en staat is of niet, het leven van de burgers wordt gedomineerd door de islam. Elke dag begint en eindigt bij de oproep tot gebed. Maar ook de courante gewoontes, de beleefdheidsregels en de dagelijkse taal zijn ontleend aan de godsdienst. Of men dat nu graag heeft of niet, de nationale identiteit van de Arabische volkeren wordt bepaald door de religieuze identiteit, schrijft Comac-lid Julien Versteegh vanuit de Westelijke Jordaanoever (zie verder).
Toch kan men de zaak van de cartoons niet los zien van de algemene context. De moslimwereld lijdt onder oorlog en bezetting in Irak en Afghanistan, onder de agressieve politiek van Israël in Palestina, onder de voortdurende bedreiging van de VS tegen Iran en Syrië. Daarbovenop krijgen nu méér dan een miljard moslims de boodschap dat hun geloof gelijk staat met terrorisme.
Onvermijdelijk overstijgt de reactie op deze kwetsende cartoons de directe belediging van het islamgeloof. Velen ervaren ze als een uitdrukking van het racisme en de koloniale mentaliteit waarmee het Westen hun cultuur en religie benadert. Onvermijdelijk zijn verschillende politieke krachten actief in het protest. Zo trekken in Egypte de Moslimbroeders de beweging, die zich ook tegen de pro-Amerikaanse politiek van president Moubarak richt. In Afghanistan valt het islamitische verzet een Navo-basis aan. In Iran zijn de betogingen niet enkel gericht tegen de cartoons, maar al evenzeer tegen de Verenigde Staten en Israël.
De meeste bewegingen - los van hun maatschappijvisie; islamitisch, nationalistisch of marxistisch ­ vinden elkaar in het protest tegen de Europese Unie en de VS. Want ook Arabische seculiere bewegingen vinden de publicatie van de cartoons 'not done'. Abdallah Elharif, nationaal secretaris van La Voie Démocratique, een linkse oppositiepartij in Marokko:"Onze organisatie heeft zijn gehechtheid aan de vrijheid en de vrijheid van meningsuiting duur betaald. Maar wij oordelen dat die vrijheid van meningsuiting niemand het recht geeft te spotten met mensen hun geloof. Men zaait haat en racisme om de mensen te verdelen."
De VS proberen deze cartoonkwestie te misbruiken voor hun eigen politieke agenda. "Ik twijfel er niet aan dat Syrië en Iran de woede van de bevolking nog aangewakkerd hebben1'', fulmineert VS-buitenlandminister Condolleezza Rice.
In deze context zijn de felle reacties uit de moslimwereld te begrijpen, al betekent dat niet dat alle reacties goedgekeurd kunnen worden.

1 Associated Press, 8/2

Libanese hoofdredacteur The Daily Star: "Dit gaat niet in eerste plaats om persvrijheid"

"De meeste moslims beschouwen de spanningen als een politieke strijd", zegt Rami G. Khouri, hoofdredacteur van de Libanese krant The Daily Star, die met de International Herald Tribune verschijnt.

R.G. Khouri. "De meeste moslims (en niet-moslims in het Midden-Oosten, zoals de miljoenen christelijke Arabieren) beschouwen de huidige spanningen wellicht als een politieke strijd, niet als een culturele. Het gaat hier niet in de eerste plaats om de Europese persvrijheid, zoals onze stoutmoedige Europese vrienden ons graag willen doen geloven. Wel om het verlangen van de Arabisch-islamitische wereld om zich te bevrijden van het westerse en Israëlische juk, de diplomatieke de dubbele morele standaard en agressief neokolonialisme."
"Veel gewone burgers in de Arabisch-Aziatische wereld beschouwen het Europese standpunt over de kernindustrie van Iran en over de overwinning van Hamas in de Palestijnse verkiezingen als een dichter opschuiven naar de positie van de VS en Israël, die de Arabieren en moslims fundamenteel blijven discrimineren." "Dat verklaart, na de door Amerika uitgelokte oorlog tegen Irak, waarom de overgrote meerderheid van de bevolking in de Arabische landen ervan overtuigd is dat het Amerika-beleid in het Midden-Oosten vooral ingegeven wordt door de volgende motieven: olie, Israël beschermen, de regio overheersen en de moslimwereld verzwakken. Dat blijkt uit een peiling die slechts drie maanden geleden werd uitgevoerd." (De Standaard, 9/2)

Comac-lid vanop Westelijke Jordaanoever: "Ben jij een Deen?"

Dat is de vraag die ik het meeste moet beantwoorden sinds ik vorige week aankwam in de Palestijnse gebieden.

Julien Versteegh

Gekwetst en beledigd slenteren de mensen door de steegjes van het vluchtelingenkamp van Aïda, Bethlehem. Een betoging lokte drie dagen terug nog 2.000 mensen op straat, de Deense vlaggen brandden. Als Europese vrijzinnige voelde ik me niet op mijn gemak in die menigte. De reacties zijn voor mij moeilijk te begrijpen, in mijn ogen lijkt het cartoon-incident zonder belang.
"We hebben niks tegen het Deense of Europese volk, we willen enkel excuses van de Deense regering", vertrouwt de 18-jarige Khaled uit het vluchtelingenkamp van Aïda me toe. Zittend op het dak van het huisje van zijn oom zegt hij:
"Voor ons ligt de figuur van Mohammed erg gevoelig. Maar het is niet de belangrijkste reden van de woede. Israël bouwt een muur in Palestina, de Amerikanen bezetten Irak,... Dát ligt aan de basis van het ongenoegen. Als de situatie in Palestina anders was en als Irak niet bezet was, zouden de mensen ook boos geweest zijn, maar niet in die mate zoals nu.
Voor Nader Abou Amsha, een Palestijnse christen en voorzitter van de Young Men Christian Association, die zich situeert op de Westelijke Jordaanoever, "is het islamisme in opmars in heel de Arabische wereld als gevolg van de agressieve Amerikaanse politiek. De VS zeggen het terrorisme te bestrijden, maar zaaien terreur overal waar ze komen. Ze stellen op die manier het westen, dat krediet verliest, in een slecht daglicht."